ریزش آب دهان نوزاد یک اتفاق رایج است که معمولا از حدود سه ماهگی شروع می‌شود. افراد زیادی ریختن آب دهان نوزاد را امری بامزه تلقی می‌کنند، در حالی که ممکن است نشان دهنده نوعی عارضه باشد.
حتما شما هم ریختن آب دهان را در بین نوزادان مختلف یا فرزند خودتان مشاهده کرده‌اید. این اتفاق در نگاه اول جذاب بوده و باید آن را بخشی از رشد جسمانی کودک در نظر گرفت. اما برخی از نوزادان آبریزش دهان کمی دارند و در تعدادی دیگر این اتفاق با شدت بیشتری صورت می‌گیرد. بنابراین اگر متوجه شدید ریزش آب دهان در نوزاد شما شدید است حتما برای درمان آن اقدام کنید.
این مشکل می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که هرچند جدی به نظر نمی‌رسند، اما احتمال اینکه در آینده مشکل‌ساز شوند بسیار زیاد خواهد بود. اگر شما هم کنجکاو شدید ریزش آب دهان نوزاد نشانه چیست ما را در ادامه مقاله همراهی کنید تا به بررسی علل و راه‌کارهایی برای درمان آن بپردازیم.
منظور از ریزش آب دهان نوزاد چیست؟
زمانی که بزاق دهان نوزاد به صورت غیر ارادی بیرون بریزد به آن آبریزش دهان نوزاد می‌گویند. اگر عضلات دور دهان نوزاد به‌طور کامل رشد نکرده باشد یا دچار ضعف باشد احتمال ریختن آب دهان زیاد می‌شود. شش غده بزاقی درون دهان انسان وجود دارد که مسئولیت ترشح بزاق را برعهده دارند. در صورتی که این کار به صورت اضافی انجام شود نوزاد تمایل بیشتری به آبریزش دهان خواهد داشت.
ریختن آب دهان نوزاد یک امر شایع است؟
ریزش آب دهان نوزاد در دو سال اول زندگی او یک اتفاق رایج و شایع محسوب می‌شود. اغلب نوزادان در سن ۱۸ تا ۲۴ ماهگی به‌طور کامل قدرت بلع و کنترل ماهیچه‌های دهان را ندارند. همچنین به دلیل دندان در آوردن نوزادان در این بازه زمانی، آبریزش دهان آن‌ها افزایش پیدا می‌کند.
شش غده بزاقی در قسمت پایین دهان، اطراف گونه‌ها و نزدیک دندان‌های جلویی قرار گرفته‌اند. این غده‌ها معمولا بین ۲ تا ۴ پیمانه بزاق در روز ترشح می‌کنند. اگر میزان مصرف بزاق بیش از این مقدار باشد ریزش آب دهان امر بدیهی خواهد بود.
از طرفی ریزش آب دهان نوزاد در خواب طبیعی بوده و اکثر بچه‌ها آن را تجربه می‌کنند. در صورتی که میزان آب دهان نوزاد بسیار زیاد باشد، احتمال وجود دلیل پزشکی همچون بیماری‌های عصبی و فلج مغزی وجود دارد و دیگر نمی‌توان آن را در نوزادان یک امر شایع و رایج دانست.
علت ریزش آب دهان نوزاد
زمانی‌که بزاق زیادی در دهان نوزاد شما تولید شود و توانایی بلعیدن وجود نداشته باشد، ریزش آن اتفاق می‌افتد. به‌طور کلی علت ریزش آب دهان نوزاد و تولید بزاق اضافی را می‌توان در موارد زیر بررسی کرد:
۱. رشد دستگاه گوارش
کودکان هنگام تولد دستگاه گوارش توسعه یافته‌ای ندارند. از همین رو دهان با تولید بزاق اضافی به رشد سیستم گوارش کمک کرده و موجب تجزیه مواد مغذی در مسیر ورود به معده می‌شود. در برخی مواقع والدین حس می‌کنند آب دهان ریخته شده نوزاد کمی سرد است و یا به حالت چکه کردن بیرون می‌ریزد. این حالت طبیعی بوده و جای نگرانی نیست.
۲. دندان درآوردن
دندان درآوردن یکی‌دیگر از علت‌های ریزش آب دهان نوزاد محسوب می‌شود. کودکی که در سن دندان درآوردن است چیزهای بیشتری در دهان می‌گذارد تا درد لثه خود را تسکین دهد. افزایش فعالیت دهان سیگنالی به مغز می‌فرستد که باعث ترشح بیشتر بزاق دهان در نوزادان می‌شود. در این صورت شما با ریختن آب دهان نوزاد مواجه خواهید شد.
۳. عضلات توسعه نیافته
ماهیچه‌های اطراف دهان و قدرت بلع در نوزادان تا ۲۴ ماهگی هنوز به‌طور کامل رشد پیدا نکرده است. افراد بزرگسال بلع را به آسانی انجام می‌دهند، زیرا آن‌ها سال‌های زیادی تمرین کرده‌اند. اما در نوزادان هنوز ماهیچه‌های لازم برای قورت دادن قدرت کافی ندارند.
این ماهیچه‌ها و توانایی بلع در نوزاد از سن ۱۸ تا ۲۴ ماهگی به‌طور کامل رشد می‌کند. قبل از آن نوزاد نمی‌تواند بزاق ترشح شده در دهان خود را قورت دهد، به همین دلیل پدیده ریختن آب دهان نوزاد رخ می‌دهد. بنابراین می‌توان ریزش آب دهان را در سنین ابتدایی تولد یک امر طبیعی و بخشی از مراحل رشد نوزاد در نظر گرفت.
۴. باز نگه داشتن دهان
برخی کودکان نوپا عادت می‌کنند دهان خود را باز نگه دارند. اگر این حالت برای مدت طولانی باقی بماند احتمال ریختن آب دهان وجود دارد. همچنین وجود انسداد در بینی یکی‌دیگر از عوامل باز نگه داشتن دهان در نوزادان است که می‌تواند در بلند مدت باعث عدم کنترل و بلع بزاق دهان شود.
۵. طولانی مدت متمرکز ماندن
اگر ذهن نوزاد و کودک نوپا شما تحریک شود تولید بزاق دهان شش برابر بیشتر خواهد شد. بنابراین می‌توان گفت تمرکز نوزادان و کودکان نوپا بر روی یک کار یا حرکت خاص ذهنشان را تحریک کرده و توجه آن‌ها را از دهان و زبان منحرف می‌کند. در این صورت نوزادی که هنوز توانایی بلع بزاق اضافی را ندارد با پدیده بیرون ریختن آب دهان مواجه می‌شود.
۶. غذاهای خاص
برخی از غذاهای خاص که ترش یا تند هستند می‌توانند توسط ترشح بزاق به حس چشایی واکنش نشان دهند. بنابراین باید بگوییم خوردن غذاهای تند یا میوه‌های ترش مثل پرتقال، لیموترش و انگور می‌تواند منجر به ریختن آب دهان بیش از حد نوزاد شود.
۷. اختلالات عصبی
وجود برخی از اختلالات عصبی همچون فلج مغزی و فلج بل با ترشح بیش از حد آب و بزاق دهان همراه هستند. در بیماری فلج بل که باید آن را موقتی دانست، بخشی از سیستم عصبی صورت آسیب میب‌یند. فلج مغزی و فلج بل ماهیچه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند که نتیجه آن عدم بلع درست و تجمع بزاق بیش از حد در دهان است. در این صورت لب‌ها در موقعیت غیر عادی قرار می‌گیرند و کودک با مشکل آبریزش دهان روبه‌رو می‌شود.
۸. عوارض جانبی داروها
یکی‌دیگر از علت ریزش آب دهان نوزاد عوارض جانبی داروهاست. دارویی که برای معاینه چشم کودک نوپا استفاده می‌شود یا حتی در صورت استفاده مادری که به فرزند خود شیر می‌دهد موجب ترشح بیش از حد بزاق و آبریزش دهان خواهد شد. از طرفی برخی داروهای خواب‌آور و تسکین دهنده درد می‌توانند عامل ایجاد این مشکل باشند.
نقش مهم ریزش آب دهان در رشد نوزاد
ریختن آب دهان نوزاد و دمیدن حباب نشانه مهمی از رشد جسمانی کودک نوپا است. در این حالت نوزاد شما شروع به دندان درآوردن کرده و به دوره جدیدی از رشد خود وارد می‌شود. اغلب نوزادان با احساس بوی شیر یا غذا دچار آبریزش دهان و تشکیل حباب می‌شوند. این موضوع نشان می‌دهد حس بویایی کودک نوپا در حال رشد است.
از دیگر اثرات مهم و حیاتی آبریزش دهان در نوزادان می‌توان به وجود آنزیم‌هایی در آن اشاره کرد که برای هضم غذا بسیار مفید هستند. نوزاد ۴ تا ۶ ماهه اغلب شروع به خوردن غذای جامد یا نیمه جامد می‌کند که وجود این آنزیم‌ها برای هضم آن غذا الزامیست.
همچنین بزاق دهان می‌تواند اسید معده را خنثی و کنترل کند، باعث رشد روده و محافظت از مری در برابر تحریک‌های مختلف شود. بنابراین نقش مهم تولید بزاق و آب دهان را در نوزادان دست کم نگیرید. بزاق دهان ماهیت نرمی دارد که می‌تواند با چسباندن غذا به یکدیگر باعث بلع آسان‌تر آن برای نوزادان شود.
ریختن آب دهان نوزاد بین ۱ تا ۲۴ ماهگی
آبریزش دهان نوزادان یک اتفاق طبیعی است و می‌تواند به رشد آن‌ها کمک کند. برخی نوزادان در این مرحله بیشتر و بعضی دیگر کمتر دچار آبریزش دهان می‌شوند. در زیر با مراحل ریزش آب دهان در نوزادان بر اساس سن آشنا می‌شوید:
۱ تا ۳ ماهگی
معمولا نوزادان بین ۱ تا ۳ ماهگی ریزش آب دهان ندارند. در واقع این اتفاق برای نوزاد یک تا سه ماهه نادر خواهد بود، زیرا آن‌ها همیشه روبه بالا خوابیده‌اند. بنابراین آبریزش دهان در این سن مشاهده نمی‌شود. اما با رسیدن به اواخر ماه سوم می‌توان نشانه‌هایی از ریختن آب دهان را در نوزادان مشاهده کرد.
۲ تا ۶ ماهگی
کودکان ۲ تا ۶ ماهه آبریزش دهان کنترل شده‌ای دارند. اما در صورتی که اسباب بازی در دهان خود بگذارند یا شروع به غر زدن کنند، میزان آبریزش دهان آن‌ها شدت بیشتری پیدا می‌کند. این بازه زمانی سن آغاز دندان درآوردن است، به همین دلیل ریختن آب دهان نوزادان بیشتر خواهد شد.
۳ تا ۹ ماهگی
یکی از عوامل اصلی و تحریک کننده آب دهان در نوزادان دندان درآوردن است. نوزادان در این سن هنوز در حال دندان درآوردن هستند. بنابراین ریختن آب دهان آن‌ها همچنان ادامه پیدا می‌کند. از طرفی نوزاد ۳ تا ۹ ماهه به تازگی یاد گرفته است غلت بزند و به حالت خزیدن حرکت کند. این فعالیت‌ها می‌تواند آبریزش دهان او را افزایش دهد.
۴ تا ۱۵ ماهگی
نوزادان در این سن کم کم راه می‌روند و می‌دوند. اکثر آن‌ها هنگام دویدن یا راه رفتن با پدیده ریزش آب دهان مواجه نمی‌شوند. اما اگر بخواهند کاری را با دقت و تمرکز بالا انجام دهند، ممکن است دچار ریزش آب دهان شوند.
۵ تا ۱۸ ماهگی
نوزاد ۱۸ ماهه هنگام انجام فعالیت مختلف که اندام‌های بدن او را درگیر می‌کند دچار آبریزش دهان نمی‌شود. اما ممکن است موقع غذا خوردن یا لباس پوشیدن آب دهانش بیرون بریزد.
۶ تا ۲۴ ماهگی
نوزاد رشد یافته که اکنون به کودک خردسالی تبدیل شده است دیگر می‌تواند همچون فرد بزرگسال بلع درستی داشته باشد. به همین دلیل ریزش آب دهان نوزاد در این سن به حداقل می‌رسد و می‌توان گفت تقریبا دیگر وجود ندارد.
چه زمانی ریختن آب دهان نوزاد غیرطبیعی است؟
وقتی نوزاد شما سن طبیعی ریزش آب دهان را طی کرد اما همچنان جریان غیرارادی بزاق دهان او وجود دارد، باید به‌طور جدی این موضوع را مورد بررسی قرار داد. در این صورت آبریزش دهان نوزاد بیش از حد بوده و غیرطبیعی نامیده می‌شود.
نوزادان به‌طور طبیعی بعد ۲۴ ماهگی دیگر آبریزش دهان ندارند. در صورتی که پس از ۲ سالگی همچنان با این پدیده مواجه شدید حتما به پزشک اطفال مراجعه کنید. اغلب پزشکان ریختن بیش از حد آب دهان نوزاد را ناشی از ترشح زیاد بزاق دهان می‌دانند، اما به‌طور کلی می‌توان دلیل اصلی آن را عدم هماهنگی بین دهان و زبان دانست. به همین دلیل نوزادان نمیتوانند بلع درستی داشته باشند.
علت ریختن آب دهان نوزاد در خواب
آبریزش دهان نوزادان هنگام خواب جای نگرانی ندارد. در طول روز بدن شما دائما بزاق ترشح می‌کند و چون بیدار هستید می‌توانید آن را ببلعید. اما هنگام خواب با وجود کُند شدن جریان تولید بزاق باز هم به صورت آب دهان جمع می‌شود.
از آن جایی‌که ماهیچه‌های صورت هنگام خواب شل می‌شوند، امکان بیرون ریختن آب دهان وجود دارد. این وضعیت برای نوزادان و کودکان نوپا که هنوز به‌طور کامل ماهیچه و عضلات توسعه یافته‌ای ندارند بیشتر اتفاق می‌افتد.
با این حال اگر متوجه شدید ریزش آب دهان نوزاد شما بیش از حد است وضعیت خواب او را کمی تغییر دهید. اما حواستان باشد تا جمع شدن آب دهان راه گلو نوزاد را نبندد و موجب خفگی او نشود. اغلب کودکان در این وضعیت به‌طور ناگهانی با گریه از خواب بیدار می‌شوند.
برخی از کودکان نوپا به دلیل بسته بودن راه گلویشان توسط آب دهان، نمیتوانند سروصدایی ایجاد کنند. بهترین راهکار در این مواقع خواباندن نوزاد به پهلو است تا با جاری شدن آب دهان به سمت بیرون راه گلویش باز شود.
درمان آبریزش دهان نوزاد
همان‌طور که پیشتر گفتیم ریختن آب دهان نوزاد یک امر شایع و طبیعی است. در واقع این حالت بخش مهمی از رشد جسمانی نوزادان محسوب می‌شود. اما روند آن یک سیر طبیعی دارد که تا ۲۴ ماهگی طول می‌کشد. پس از آن اگر کودک نوپا همچنان دچار پدیده آبریزش دهان باشد باید حتما به پزشک مراجعه کنید. زیرا این حالت می‌تواند زندگی اجتماعی کودک نوپا و فعالیت‌های روزمره او را تحت تاثیر قرار دهد.
برای درمان آبریزش دهان نوزاد پزشک ابتدا باید دنبال نشانه‌های خاصی در فرزند شما باشد:
بررسی پزشک
- کودک نوپا توانایی بستن لب‌های خود و حرکت زبانش را دارد یا خیر.
- کودک شما می‌تواند به‌طور طبیعی قورت دهد یا خیر.
- فرزند نوپای شما دچار گرفتگی بینی است یا خیر.
- نوزاد شما وضعیت بدنی نرمال دارد و فک او سفت است یا خیر.
راهکار حل ریختن آب دهان نوزاد
پس از اینکه پزشک معاینات بالا را انجام داد می‌تواند خط درمانی درستی را برای برطرف شدن مشکل آبریزش دهان در نوزاد شما انتخاب کند. در ادامه چندین راهکار حل ریختن آب دهان نوزاد را بررسی می‌کنیم:
- با کودک خود تمرین بسته نگه داشتن لب را انجام دهید.
- در برنامه غذایی نوزاد خود غذای اسیدی قرار ندهید.
- با تمرین بسیار ظرفیت بلع و قورت دادن کودک نوپای خود را افزایش دهید.
- با تمرینات درست به مستحکم شدن عضلات صورت کودک کمک کنید.
- کودک نوپای خود را از احساسات دهانی‌اش آگاه سازید تا متوجه شود چه زمانی دهانش خیس است.
- شما می‌توانید به کمک تمرینات و حرکات درمانی خوراکی به تقویت عضلات فک، صورت، گونه و لب‌های نوزاد کمک کنید تا بتواند بزاق خود را به درستی ببلعد.
دارودرمانی
پزشکان همیشه برای درمان آبریزش دهان نوزاد از موارد دارویی استفاده نمی‌کنند. همان‌طور که در قسمت راه‌کارها مشاهده کردید ابتدا باید روش‌هایی برای حل شدن این عارضه انجام شود. در صورتی که آب دهان بسیار شدید و یا سن کودک بالای ۴ سال باشد درمان دارویی توصیه می‌شود. قبل از تهیه داروها حتما به دکتر فوق تخصص کودکان مراجعه کنید.
داروهای مناسب برای درمان ریختن آب دهان کودکان نوپا شامل موارد زیر است:
- اسکوپولامین (به صورت چسب روی پوست قرار می‌گیرد)
- گلیکوپیرولات (به صورت قرص تجویز می‌شود)
- آتروپین سولفات (به صورت قطره تجویز می‌شود)
سخن پایانی
ریزش آب دهان نوزاد یک واکنش طبیعی در مراحل رشد و نمو است که در برخی از آن‌ها بیشتر از دیگران اتفاق می‌افتد. این فرایند تا سن ۲۴ ماهگی به دلیل رشد کامل دستگاه گوارش، ماهیچه‌های صورت و درآمدن دندان‌ها متوقف می‌شود. در صورت ادامه‌دار بودن آبریزش دهان نوزاد بعد ۲ سالگی باید حتما با متخصص کودکان مشورت کنید.
نگرانی‌های والدین در خصوص ریختن آب دهان نوزادشان ما را بر آن داشت تا در این مقاله به بررسی علل، راهکار حل ریختن آب دهان نوزاد و درمان آن بپردازیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را با درمانکده به اشتراک بگذارید.